سوء ظن یک مرض مهلکى براى انسان و چیز مخربى براى خانه است . شاید چیزى مخربتر از سوء ظن براى بناى خانواده نداشته باشیم لااقل از جمله آفات بزرگ این بناى مقدس است .

منشأ سوء ظن

سوء ظن از وسوسه‏ى فکرى پیدا مى‏شود . شیطان گاهى مسلط مى‏شود بر عقل انسان و در این صورت یک متقلب متظاهر منافق پشت هم اندازى از کار در مى‏آید . و بعبارت دیگر یک شیطان انسى است و شیطان ، عقل او را استخدام مى‏کند و » مى‏برد آن جا که خاطر خواه اوست « و لذا همیشه در فکر این است که دیگران را بدبخت کند .
گاهى شیطان بر دل انسان مسلط مى‏شود و در آن صورت از نظر قرآن یک بت‏پرست به تمام معنى مى‏شود یعنى تمام دل او را هوى و هوس مى‏گیرد و یک آدم فاسق و فاجرى مى‏شود و بقول قرآن یک آدم عابدى است اما براى شیطان نه براى خدا . مشرک مى‏شود مى‏شود آن هم بشرک شیطانى . در سوره‏ى یس مى‏خوانیم :
) الم اعهد الیکم یا بنى آدم ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین ( (1)
اى بنى آدم ! مگر در ازل با هم معاهده نکردیم که شیطان پرست نباشى ؟ چرا شیطان پرست شدى ؟ و این آیه که مى‏گوید شیطان پرستى به چه کسى مى‏گوید ؟ به کسى که شیطان دل او را استخدام کرده باشد محبت خدا را از دل او برده باشد و القائاتى که بر دل او مى‏شود شیطانى باشد نه رحمانى .
گاهى هم شیطان بر قوه‏ى خیال انسان مسلط مى‏شود که به آن وسوسه مى‏گویند و به آن شخص وسواسى گویند . این وسوسه دو قسم است : یک قسم وسوسه‏ى فکرى است که امروز مورد بحث ماست و یک قسم هم وسوسه‏ى عملى است یعنى همان وسواسى‏ها که بعض اوقات در میان مقدسین پیدا مى‏شوند . مثل این که در طهارت و نجاست ، نماز و روزه و بالاخره عباداتش وسوسه دارد . که این بحث آینده‏ى ماست که ان شاء الله به خواست پرودگار عالم و لطف بقیة الله علیه‏السلام مطرح مى‏کنیم . بالاخره اگر شیطان مسلط بر قوه‏ى خیال شد یک حال وسوسه گرى براى انسان پیدا مى‏شود . گاهى این وسوسه مربوط به فکر است و گاهى مربوط به عمل . اگر مربوط به فکر بود یک افکار باطل مزخرفى بر او حکمفرما مى‏شود و اگر مربوط به عمل شد یک اعمال باطلى یک اعمال مزخرف و بیهوده‏اى از او سر مى‏زند . اولى وسوسه‏ى فکرى و دارنده‏ى آن وسواسى در فکر است . دومى وسوسه‏ى عملى و دارنده‏ى آن وسواسى در عمل است . و هر دو خیلى خطر دارد که باید بگوئیم از همه چیز خطرش بالاتر است . تسلط شیطان بر قوه‏ى خیال انسان و ایجاد یک حالت وسوسه ، چه وسوسه‏ى فکرى یا عملى ، از نظر امام صادق علیه‏السلام یک نوع دیوانگى است .
شخصى آمده بود خدمت امام صادق علیه‏السلام تعریف دیگرى را مى‏کرد ؛ خیلى تعریف کرد از جمله عقل او را هم تعریف کرد اما در ضمن گفت یابن رسول الله وسواسى هم هست . حضرت تبسم کردند یعنى تبسم مسخره آمیز یعنى تو تعریف او را کردى این چه عاقلى است که وسواسى است ؟ بعد فرمودند این تابع شیطان است اگر هم از خودش بپرسند این کارهاى تو شیطانى است یا رحمانى جواب مى‏دهد شیطانى است . و لذا از نظر روانشناسها ، از نظر امام صادق علیه‏السلام وسوسه چه در فکر چه در عمل یک قسم از جنون است .

آثار وسوسه :

1- منفى بافى
وسوسه‏ى فکرى خطرها دارد که از جمله‏ى آنها این است که انسان منفى باف مى‏شود.بعضیها در خودشان ، در دیگران مثبتات را نمى‏توانند ببینند آنچه مى‏بینند منفیات است که چه چیزهایى را ندارد . درصدد این نیست چه امتیازهائى دارد و درصدد این است که چه عیبهائى دارد. همیشه مى‏رود روى عیب خودش ، رفیقش ، جامعه‏اش و این خیلى خطرناک است و بسیار هم پیدا مى‏شود.
اثر دیگر این که اگر حال منفى بافى برایش پیدا شد دیگر نمى‏تواند ترقى کند ؛ رشد پیدا کند . گناه آن هم بزرگ است . منفى باف نظیر مگس است زیرا مگس اگر در یک باغى از گل باشد مى‏گردد جاى کثیفى پیدا کند آن جا بنشیند . مثلا بدن شما تمیز باشد مگس با آن کارى ندارد . اما اگر جاى زخمى ، یا جراحتى در بدن باشد مگس آن جا مى‏نشیند. بعضى از انسانها مثل مگس هستند اگر منفى بافى براى آنها ملکه شود بنابر قانون تجسم عمل افعالش براى او ملکه مى‏سازد . ملکه براى او هویت مى‏سازد و در روز قیامت بصورت یک مگس وارد صف محشر مى‏شود .
به همه‏ى شما مخصوصا به خانمها سفارش مى‏کنم مواظب باشید منفى باف نباشید مواظب باشید مثبتات شوهرتان را ببینید . به آقایان مى‏گویم مواظب باشید مثبتات خانمتان را ببینید . دنبال این نباشید یک نقصى از او پیدا کنید . بلبل باشید . همیشه روى گل بنشینید . دنبال گل باشید . دنبال نقاط مثبت باشید . مگس نباشید و دنبال کثافت ، عیبها نروید . انسان معمولا بى‏وفاست . شما اگر یک عمر خوبى به خانمت بکنى اما یک روزى یک دادى سر او بزنى تمام آن خوبیها فراموش مى‏شود. این خانم اگر یک زن خانه دارى باشد ، یک زن شوهردار و بچه‏دارى باشد یک عمر خوبى کند اما یک روز که نشد آن گونه که شوهرش مى‏خواهد بشود شوهر که وارد خانه مى‏شود همه چیز را فراموش مى‏کند و رفتار او عوض مى‏شود و این سرچشمه مى‏گیرد از این که انسان وفا ندارد اتفاقا قرآن هم از انسان گله دارد مى‏فرماید :
) قتل الانسان ما اکفره ( (2)
مرده باد این انسان که چقدر بى‏وفاست . بنابراین تقاضا دارم منفى باف نباشید .
2- بى‏نشاطى
یکى دیگر از آثار وسوسه‏ى فکرى این است که انسان از زندگى خسته و بى‏نشاط مى‏شود و به فکر این است که چرا به این دنیا آمد و اگر بى‏دین باشد ، خدانشناس باشد به فکر خودکشى مى‏افتد . این خودکشى‏ها که بعض اوقات پیدا مى‏شود و در ممالک غربى خیلى دیده مى‏شود از این جا سرچشمه مى‏گیرد یعنى وسوسه‏ى فکرى دارد مى‏نشیند فکر مى‏کند فکرش به جایى نمى‏رسد وقتى فکر به جائى نرسید از زندگى خسته مى‏شود خودکشى مى‏کند .
این سؤالى است که بعضى جوانها دارند که ما براى چه به دنیا آمدیم ؟ منشأ این سؤال از نظر روانشناسها وسوسه‏س فکرى است . نشاط ندارد . از زندگى خسته است . سردرگمى دارد . نمى‏داند براى چه به دنیا آمده است . وقتى هم که در فراخور فکرش براى او صحبت کنى که براى چه به دنیا آمده‏اى آن وسوسه‏ى فکرى نمى‏گذارد قانع شود . بعد دو دفعه مى‏گوید این که نشد ! اگر ما نیامده بودیم بهتر نبود؟ !
یادم نمى‏رود یک نویسنده‏اى یک جمله‏ى خوبى گفته بود . گفته بود یک روز صبح از خواب بیدار شدم . به اندازه‏اى بى‏نشاط و نگران بودم گفتم اى واى یک روز دیگرى هم در جلو دارم . مى‏گوید اتفاقا روزنامه‏اى در جلو من بود دو مطلب را در روزنامه دیدم که ضد یکدیگر بودند و عجیب بود . یکى این بود که کسى خودکشى کرده بود اما عجیب خودکشى کرده بود . زخم معده داشته و کارد زده شکم خود را پاره و معده را بیرون کشیده انداخته دور و گفته مى‏خواهم یک دقیقه بدون تو زندگى کنم . پس از یک دقیقه مرده است . مى‏گوید آن طرف روزنامه را دیدم که خانمى مقاله‏اى دارد مى‏گوید الحمدلله صبح به صبح که از خواب بیدار مى‏شوم یک روز با نشاطى را در پیش رو دارم . خدا را شکر مى‏کنم که عمر به من داد و توانستم یک روز دیگرى هم در پیش رو داشته باشم . این نویسنده مى‏گوید من فکر کردم که این نشاط این خانم و آن خودکشى دیگرى و این بى‏نشاطى و غم و غصه‏ى من از کجا سرچشمه مى‏گیرد. دیدم همه از این است که وسوسه‏ى فکرى دارم یعنى به عبارت دیگر از خستگى و نفهمیدگى در زندگى است و اثر وسوسه‏ى فکر است .
3- بدگمانى‏
اثر مهمتر از این دو اثر سوء این است که اگر انسان وسوسه‏ى فکرى داشته باشد سوء ظنى مى‏شود اول سوء ظن به خانه است و بعد سوء ظن به اجتماع و کم‏کم سوء ظن به خدا ، پیغمبر ، قرآن و ائمه‏ى طاهرین علیهم‏السلام پیدا مى‏کند و بالاخره همین سوء ظن او را کافر مى‏کند . سوء ظن از شیطان است و شیطان به کم قانع نیست اما از کم شروع مى‏کند و وقتى او را رها مى‏کند که به هفت طبقه جهنم برساند آن وقت انسان را رها مى‏کند و او را مسخره کرده مى‏گوید خودت به این جا آمدى چه کار به من دارى ؟ وسوسه‏ى فکرى که انسان را سوء ظنى کند این چنین است اول از کم شروع مى‏شود اما این کم زیاد مى‏شود و به سوء ظن به خدا و پیغمبر و قرآن و ائمه طاهرین علیهم‏السلام مى‏رسد .

خطرات سوء ظن

خطر بزرگى که سوء ظن دارد این است که بعض اوقات موجب تفسیق مى‏شود یعنى آن سوء ظنش ، آن وسوسه‏ى فکریش طرف را بد جلوه مى‏دهد . وقتى تفسیق آمد تکفیر مى‏آید و وقتى تکفیر آمد جواز قتل یا وجوب قتل مى‏آید . بعض اوقات مى‏بینیم جوان متدین است ، انقلابى است اما سوء ظنش نفسیق آورده است حتى به علما و بزرگان ، تکفیر آورده و آن تکفیر جواز قتل یا وجوب قتل آورده است عالم بزرگى را کشته است بخاطر سوء ظنى که داشته است . خیال نکنید که وضع عادى است . این سوء ظنى که از وسوسه‏ى فکرى سرچشمه مى‏گیرد بعض اوقات به یک دیوانگى‏هاى عجیبى مى‏رسد . مخصوصا اگر سوء ظن در خانه پیدا بشود و مثل این که آقا به خانمش سوء ظن دارد العیاذ بالله ، گناهش خیلى بزرگ است . مثلا مردى در کوچه سرفه مى‏کند آقا سوء ظن پیدا مى‏کند و به خانم مى‏گوید این با تو بود . یک دیوانه‏ى بتمام معنى مى‏شود . یا مثلا آقا در صف نانوائى معطل شده است زن در خانه مى‏گوید به خانه‏ى زن دوم رفت . وقتى مى‏آید دادش بلند که کجا بودى یک دیوانگى بتمام معنى .
در بین مردم مشهور است و نظیر آن را در بین انسانها فراوان دیدم . مى‏گویند یک زن و شوهرى روى پشت بام خوابیده بودند . مى‏دانید که کهکشان راه شیرى مثل یک راه رو به قبله در آسمان نمایان است و در بین مردم مشهور است به راه مکه . مرد از زن پرسید این چیست ؟ زن جواب داد مى‏گویند راه مکه است و اگر حاجیها راه را گم کنند از این راه پیدا مى‏کنند . با شنیدن این جواب بلند شد و با تازیانه به این زن حمله کرد که معلوم مى‏شود زیر سرت بلند است ! معلوم مى‏شود یک فکرى دارى مرا این جا خواباندى تا حاجیها بیایند مرا بکشند و تو شوهر دوم کنى ! ممکن است این واقعیت نداشته باشد اما یک آقائى به من مى‏گفت که یک کسى که وسوسه‏ى فکرى داشت و خانمش هم وسوسه‏ى عملى هر دو آمده بودند نزد من . رو کردم به خانم که وسوسه‏ى عملى در طهارت و نجاست داشت . گفتم توى وسواسى اگر شش ماه حرف مرا بشنوى و بى‏اعتنائى بکنى ریشه‏ى این وسوسه‏گرى از دل تو کنده مى‏شود . دیدم شوهر این زن یک حال عجیبى پیدا کرد و حاضر نشد که من طبابت وسوسه‏ى فکریش را بکنم بلند شد رفت . بعد از مدتى یک تلفن کرد و گفت فهمیدم به خانم من چه گفتى ! گفتى خانم برو طلاقت را بگیر بیا به من شوهر کن . شش ماه اگر زیر نظر من باشى خوبت مى‏کنم ! یک دیوانه‏ى بتمام معنى که نظیرش زیاد است . زن سوء ظن به شوهر دارد یا مرد به خانمش سوء ظن دارد دست او را کج مى‏داند ، اگر مثلا یک اسکناس از جیب او گم شود و یا خرج کند و فراموش کند به گردن خانم مى‏گذارد اول دزدش مى‏داند ، اول جنایتکارش مى‏داند و بالاخره اول بى‏عفتش مى‏داند و بعض اوقات هم بى‏حیائى به آن جا مى‏رسد که به رو مى‏آورد . همچنین خانم چنین برخوردهائى با شوهر مى‏کند. گناه به اندازه‏اى بزرگ است که قرآن مى‏فرماید :
) لا تقف ما لیس لک به علم ان السمع و البصر و الفؤاد کل اولئک کان عنه مسئولا ( (3)
اى انسان ! بى‏علم حرف نزن متابعت از مظنه نکن ؛ سوء ظن به دیگران نداشته باش . زیرا این سوء ظنها ، این گمانها ، این گفته‏ها ، این افکار غلط در روز قیامت از گوش تو ، از چشم تو ، از زبان تو و حتى از دل تو سؤال مى‏شود و دل تو علیه تو شهادت مى‏دهد ؛ اعضاء و جوارح تو علیه تو شهادت مى‏دهند . یعنى یک آقا سوء ظن دارد به خانمش اما تودار است حرفش را مى‏خورد به خانمش نمى‏گوید ؛ به کسى نمى‏گوید همین را در روز قیامت مى‏آورند محشر و دلش علیه او شهادت مى‏دهد مى‏گوید تو بودى که به خانمت گمان بد بردى چرا ؟ مگر اسلام نگفته بود گمان بد نبرید ؟ مسلمان باید پیروى از علم کند نه مظنه و گمان ؛ نه ظن و تخمین . آدمهاى سوء ظنى مسلمان حقیقى نیستند . قرآن مى‏فرماید :
و ظننتم ظن السوء و کنتم قوما بورا ( (4)
آن ملتى که هلاک مى‏شود ، دنیا و آخرتش نابود مى‏شود ، آن ملتى است که به یکدیگر سوء ظن داشته باشند . و اتفاقا یکى از مصیبتهائى که در انقلاب پیدا شده است . مخصوصا در میان حزب اللهى‏ها همین سوءظنهاست که نود و نه درصد آنها مطابق واقع نیست . مرگ بر آن کسى که مثل کرم ابریشم در مظنه‏ى خودش ، در تخمین خودش ، در گمان غلط خودش مى‏تند تا خفه شود . من تقاضا دارم اگر مردى در مجلس ما ، زنى در مجلس ما سوء ظنى باشد این آیه را همیشه در نظر داشته باشد که هر گاه گمان بد در ذهنش آمد بگوید خدا گفته است :
) قتل الخراصون - الذین هم فى غمرة ساهون ( (5)
مرگ بر کسانى که در مظنه‏ى خود ، سوء ظن خود ، گمان خود نظیر کرم ابریشم مى‏تنند تا خفه شوند . روایت است که پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم به کعبه نگاه کردند و گفتند که اى کعبه تو خیلى احترام دارى اما احترام مؤمن از تو هم بیشتر است براى این که خدا حرام کرده است از تو یک چیز را ولى از مؤمن سه چیز را : خدا حرام کرده است براى مؤمن که کسى او را بکشد و یا مال او را ببرد و حق ندارد کسى سوء ظن به مؤمنى ببرد . (6) شما را بخدا قسم ببینید پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم آدمکشى و مال مردم خورى و سوء ظن را کنار یکدیگر قرار داده است . معلوم مى‏شود خیلى گناه بزرگى است مخرب خانه است . خداى ناکرده اگر شما سوء ظن به خانم خود داشته باشى و یک جمله به خانم عفیفت بگوئى معلوم است که خانم هر چه هم گذشت داشته باشد این جمله از دلش بیرون نمى‏رود . معلوم است اگر به یک خانم عفیفى راجع به عفتش یک جمله بگویند این جمله نه تنها محبت را از بین مى‏برد بلکه درخت نفرت را در دل این خانم مى‏کارد . همچنین خانمها . یادم نمى‏رود یک خانم سوء ظنى که شوهرش گفته بود من امشب کار پیدا کردم و مجبور شدم یک ساعت دو ساعت اضافه کار کنم . اضافه کار براى کى ؟ براى همین خانم . براى زن و بچه . مى‏گوید بعد از انجام اضافه کار خسته و کوبیده با یک غذاى لذیذى که به من دادند و نخوردم تا به منزل ببرم و با خانواده بخورم آمدم به خانه در زدم آمد در را باز کرد و یک پرخاشگرى کرد و گفت برو آن جا که اول شب بودى . گفتم چشم . از آن جا رفتم هتل غذا را خوردم . فردا صبح یک خانه اجاره کردم و با سفارش به این و آن در همان فردا یک زن گرفتم و تشکیل خانواده دادم . حدود یک هفته پیش آن زن بودم بعد آمدم خانه گفتم خانم ! رفتم آن جا که گفتى دیگر از این به بعد یک شب مال تو یک شب مال او اگر مى‏خواهى یک شب را بیایم و اگر نمى‏خواهى دو شبش مال او . تمام شد .
بله یک دفعه شوهر پایش مى‏رود روى بیل و آنچه نباید بکند مى‏کند . بعض اوقات مى‏بینیم خانم یک سوء ظنهائى دارد ؛ یک حرفهائى مى‏بافد که معلوم مى‏شود عقل او کشش این حرفها را ندارد پس کى کشش دارد ؟
) ان الشیاطین لیوحون الى اولیائهم لیجادلوکم و ان اطعتموهم انکم لمشرکون ( (7)
شیطان مى‏آید وحى مى‏کند ؛ الهام مى‏کند مى‏گوید این جورى کن ؛ این کار را بکن . خانه‏تان را به این مزخرفات خراب نکنید محبت شوهر را به این چیزها بیهوده از بین نبرید مخصوصا به آقایان سفارش مى‏کنم . زیرا اگر خداى ناکرده مردى سوء ظن به همسرش پیدا کند گناه خیلى بزرگ است . از زن هم گناه است ولى زن نسبت به حرام نمى‏دهد مى‏گوید رفتى یک زن دوم گرفتى اما مرد اگر نسبت بدهد تعزیر مى‏شود . یعنى اگر سوء ظن داشته باشد و این سوء ظن را به خانمش بگوید ، اگر براى حاکم شرع اثبات شود مى‏تواند از 25 تا 79 تازیانه به او بزند . مگر مى‏شود مرد سوء ظن به خانمش پیدا کند ؟ گناه بزرگى است . این همان است که قرآن مى‏فرماید مرگ بر تو .
بنابراین در خانه سوء ظن نداشته باشید خارج از خانه هم نباید سوء ظن داشته باشید . مخصوصا این را به خانمها سفارش مى‏کنم . بعض اوقات یک سوء ظن موجب مى‏شود براى تجسس ، و تجسس گناهش خیلى بزرگ است . گناه به اندازه‏اى بزرگ است که پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم روى منبر مى‏فرمود اى کسانى که ایمانهاى شما زبانى است نه قلبى ! تجسس نکنید زیرا اگر در کار و امور مردم تجسس کردید خدا شما را افتضاح مى‏کند ولو این که خیلى عاقل و تودار باشید . سوء ظن به دیگران موجب تجسس مى‏شود. اگر تجسس کردید بعض اوقات موجب یک کارهاى زشتى مى‏شود. مثلا خانم در خانه‏اش ایستاده است مى‏بیند یک جوانى به خانه‏ى همسایه رفت . خوب اگر این خانم مسلمان باشد باید بگوید که از اقوام اوست و کار دارد . اما اگر تجسس کرد و خداى ناکرده مردم را پشت در خانه جمع کرد و خداى ناکرده کار به جاى باریک رسید ، منجر به طلاق شد ، منجر به بیچارگى و بى‏سرپرستى بچه‏ها شد ، منجر به از بین رفتن دو طائفه شد این خانمى که این کار را کرده چه قدر گناه کرده است ؟ امام حسین علیه‏السلام مى‏فرمود اگر یک کسى رگهایش را از بدنش بیرون بکشند گناهش کمتر از این است که جدائى بین او و شوهرش ، یا بین او و زنش بیندازد . بعض اوقات بعنوان مقدس یعنى مقدس مآبى و خشک مقدسى تجسس مى‏کند ؛ خبر مى‏دهد ؛ این طرف و آن طرف مردم را اطراف خانه‏ى او جمع مى‏کند بعد یک رسوائى پیدا مى‏شود و آبروى دو طایفه مى‏رود و خداى ناکرده منجر به طلاق مى‏شود براى این که این آقا مى‏خواسته حزب اللهى عمل کند در حالى که این حزب الشیطانى است حزب اللهى این است که :
» ضع امر اخیک على احسنه « (8)
پیغمبر اکرم بارها سفارش مى‏کرد که همیشه براى برادر مؤمنت ، خواهر مؤمنت توجیه‏گر باش . حتى در روایتى پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم مى‏فرماید براى مؤمن محمل درست کن . محمل بعدى ، محمل بعدى مى‏فرماید هفتاد توجیه براى او بکن اگر نتوانستى دیگر محمل درست کنى بگو چقدر من مسلمان بدى هستم که نمى‏توانم محمل درست کنم و کار مسلمان را توجیه کنم . آیا ما این گونه‏ایم؟ سفارش من به شما پا منبریها ، شما مقدسها ، شما نخبه‏هاى قم این است که پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم مى‏خواهد شما تجسس نکنید . آقا مى‏گردد این طرف و آن طرف یک سوژه درست کند و در میان جمعیت ببرد و متأسفانه این در همه جا شایع است و در همه‏ى اقشار ، بازارى ، سپاهى ، بسیجى . آدمکشى نیست ؛ رگها را از بدن بیرون کشیدن است . چرا باید سوء ظن داشته باشیم ؟ چرا به این جمله که پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم فرمود ، امیرالمؤمنین علیه‏السلام فرمود ، این جمله‏اى که غالب ائمه طاهرین علیهم‏السلام از جمله امام صادق علیه‏السلام فرمود که : » ضع امر اخیک على احسنه « چرا به این دستور عمل نمى‏کنیم ؟ چرا بجاى سوء ظن حسن ظن نداریم ؟
سوء ظن از کجا سرچشمه مى‏گیرد ؟ دل وقتى منجلاب شد بوى بد مى‏دهد ؛ سوء ظنى مى‏شود . حسن ظن از کجا سرچشمه مى‏گیرد ؟ از دل سالم . دل وقتى پاک بود خودش پاک است ، دیگران را هم پاک مى‏داند . و وقتى خودش ناپاک شد دیگران را هم ناپاک مى‏داند .
این درد بزرگى است اما درمان آن آسان است و آن بى‏اعتنائى است . وقتى یک چیزى از خانمت دیدى و توجیه خوب کردى و اعتنا به فکرت نکردى ، در دهان شیطان زدى ، خواه ناخواه شیطان کنار مى‏رود . امام صادق علیه‏السلام فرمود در دهان این خبیث بزنید . وقتى زدى ، عادتش ندادى مى‏رود. اما اگر عادت و اهمیتش دادى و توجیه غلط کردى ، بلکه به زبان آوردى کم‏کم این وسوسه‏ى فکرى مى‏رسد به آن جا که یک دیوانه بتمام معنى مى‏شوى . بنابراین درد بزرگ است اما مداوا آسان . درد ، سرطانى است ؛ دنیا و آخرت را از بین مى‏برد . اما همه کس مى‏تواند مداوا کند و آن بى‏اعتنائى ، اهمیت ندادن به سوء ظنها و گمانهاست .
) ان الظن لا یغنى من الحق شیئا ( (9)
قرآن مى‏گوید ظن و تخمین یک ذره کاربرد ندارند . اگر تو از آن کار گرفتى عمل به قرآن نکردى بدان پشت‏پا به قرآن زدى .