** ضرایب همبستگی در سطح 0/01 معنادار هستند (دودامنه).
*ضرایب همبستگی در سطح 0/05 معنادار هستند (دودامنه).

در جداول زیر رابطه مؤلفه روان آزرده خویی، با هر یک از زیر مؤلفه های رضامندی زناشویی اسلامی با استفاده ازروش رگرسیون گام به گام مورد بررسی قرار گرفته است. در این روش، متغیرها یکی یکی بر اساس قدرت تعیین شده برای همبستگی آنها، با متغیر ملاک وارد مدل شده واثراضافه شدن هر یک از آنها به مدل تعیین می شود. همچنین متغیرهایی که به طور معناداری توان موفقیت مدل را افزایش نمی دهند، حذف می شوند.
جدول (2)رگرسیون گام به گام پیش بینی متغیر روان آزرده خویی با زیر مقیاس های رضامندی زناشویی اسلامی

1. متغیر پیش بین (ثابت):نقش زن و مرد؛
2. متغیرهای پیش بین (ثابت):نقش زن و مرد، پایبندی مذهبی؛
3. متغیرهای پیش بین (ثابت):نقش زن و مرد، پایبندی مذهبی، ارتباط کلامی؛
4. متغیرهای پیش بین (ثابت):نقش زن و مرد، پایبندی مذهبی، ارتباط کلامی و ارتباط جنسی.
متغیر وابسته:روان آزرده خویی
جدول (3)معناداری رگرسیون گام به گام برای پیش بینی متغیر روان آزرده خویی با زیرمقیاس رضامندی زناشویی اسلامی

1. متغیر پیش بین (ثابت):نقش زن و مرد؛
2. متغیرهای پیش بین (ثابت):نقش زن و مرد، پایبندی مذهبی؛
3. متغیرهای پیش بین (ثابت):نقش زن و مرد، پایبندی مذهبی، ارتباط کلامی؛
4. متغیرهای پیش بین (ثابت):نقش زن و مرد، پایبندی مذهبی، ارتباط کلامی و ارتباط جنسی.
متغیر وابسته:روان آزرده خویی
همان گونه که جداول فوق نشان می دهد، متغیر نقش زن و مرد، به عنوان یکی ازمؤلفه های مقیاس رضامندی زناشویی توانایی پیش بینی 0/12 از تغییرات متغیر ملاک را دارد.
با افزودن متغیر پایبندی های مذهبی، به عنوان یکی دیگر ازمؤلفه های مقیاس رضامندی زناشویی به معادله ضریب تبیین، به حدود 0/15/6 افزایش می یابد. به عبارت دیگر، از بین مؤلفه های مختلف رضامندی زناشویی، فقط 0/15/6 از تغییرات ملاک یعنی ثبات هیجانی ناشی از رضامندی زناشویی و به خصوص دو مؤلفه نقش زن و مرد و پایبندی های مذهبی است. دو متغیر دیگر، یعنی ارتباط کلامی و روابط جنسی، علی رغم همبستگی معنادار با متغیر ملاک نقش مهمی در پیش بینی متغیر ملاک ندارد.
در جدول (4)، ضریب استاندارد بتا برای پیش بینی مؤلفه روان آزرده خویی ازروی زیر مقیاس های نقش زن و مرد، پایبندی مذهبی، ارتباط کلامی و ارتباط جنسی ارائه شده اند.
جدول (4) ارزیابی سهم متغیرهای پیش بین نقش زن و مرد، پایبندی های مذهبی، ارتباط کلامی و ارتباط جنسی
* متغیر وابسته:روان آزرده خویی

بحث و نتیجه گیری

این پژوهش، به بررسی رابطه ی رضامندی زناشویی، بر اساس معیارهای دینی، با ثبات هیجانی پرداخته است. بدین منظور، از روش همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که بین رضامندی زناشویی و ثبات هیجانی دانش پژوهان رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد. به عبارت دیگر، افرادی که درزندگی زناشویی خود رضامندی بیشتری دارند، ازثبات هیجانی بالاتری نیز برخوردارند.
رضامندی زناشویی وضعیتی است که در آن زن و شوهر ازازدواج با یکدیگر وبا هم بودن احساس شادمانی و رضایت دارند. (1)این احساس زمانی پدید می آید که زن و شوهر بتوانند به میزان قابل توجهی نیازهاو انتظارات همسرشان را در رابطه ی زناشویی برآورده کنند. (2)ازسوی دیگر، ثبات هیجانی عبارت است از:رشد یافتگی هیجانی، پایدار بودن از نظرهیجانی، آرام و واقع نگر بودن در زندگی، نبود خستگی عصبی و داشتن آرامش. (3)
فردی که دارای ویژگی روان آزرده خویی است، به آسانی ازاشیا و اشخاص کسل می شود، ازموقعیت خود، خانواده خود، محدودیت های زندگی و سلامت خویش ناراضی است. چنین افرادی معمولاً مضطرب، افسرده با احساس های گناه، عزّت نفس پایین، عصبی (تنیده)، غیرمنطقی، خجالتی و کمرو، دمدمی و هیجانی هستند. همچنین تمایل به حالت نگرانی، اضطراب و دردهای بدنی و حالت خلقی ناپایدار، از ویژگی های روان آزرده خویی می باشد.
وجود رابطه بین رضامندی زناشویی و ثبات هیجانی درتحقیقات مختلف تایید شده است. یافته های این پژوهش نیز با نتایج تحقیقات انجام شده در زمینه ی رضامندی زناشویی و ثبات هیجانی همخوانی دارد.
برخی از تحقیقات نشان می دهند که ناپایداری و پایداری هیجانی پیش از ازدواج، پیش بینی کننده ی رضامندی یاعدم رضا مندی زناشویی پس از ازدواج است. آدامز(1946)بر اساس نتایج یک پرسش نامه شخصیتی، روی زوج های قبل از ازدواج شان واجرای پرسش نامه سازگاری زناشویی در دو یا سه سال بعد از ازدواج گزارش کرد که ناپایداری هیجانی پیش از ازدواج، پیش بینی کننده ی نمرات پایین تر است که در پرسش نامه سازگاری زناشویی کسب نموده اند. همچنین نتایج پژوهش آون نشان داد که پایداری هیجانی دانش آموزان تیزهوش 7 تا 14 سال، شادمانی زناشویی آنها را در هیجده سال بعد پیش بینی می کنند. (4)همچنین یافته پژوهش حاضر با نتایج پژوهشی، که توسط کلی و کانلی انجام گرفته همخوانی دارد. کلی و کانلی در پژوهشی که به صورت کلی درخلال سال های 1920 تا 1980 در مورد 300 زوج انجام دادند، نتیجه گرفتند که قوی ترین عامل پیش بینی کننده ی موفقیت زندگی حتی پیش از ازدواج عامل ثبات هیجانی یا به عبارت دیگر، سطح نوروزگرایی در چارچوب مؤلفه های شخصیت است. (5)
نتایج تحقیق بوچارد، لوسیر و سابورین، (6) که بر روی 446 زوجی که پرسش نامه 5 عاملی را پرکرده بودند انجام گرفت، نشان داد که روان آزرده خویی پیش بینی کننده قابل توجهی برای رضامندی زناشویی هم برای زنان و هم برای مردان است. در تحقیقات بوث، کرداک (1997)وجست و گیلبریت نیز روان آزرده خویی با شاخص ها مختلف زناشویی همبستگی منفی نشان داد. (7) دانیلان، کانگر و برینت(8)با مشاهده ارتباطات 400 زوج به این نتیجه رسیدند که روان آزرده خویی با تعاملات منفی برای ازدواج دارای همبستگی مثبت و با ارزیابی های کلی ازدواج دارای همبستگی منفی می باشد.
یافته های پژوهش حاضر با نتایج پژوهش اجرا شده درایران نیز همخوانی دارد. نتایج پژوهش صادقی نشان می دهد که عامل پایداری هیجانی به همراه خودنظم دهی و جسارت رابطه مستقیم با رضایت زناشویی دارند. بر همین اساس، وی معتقد است که زوج های راضی نسبت به زوج های ناراضی از حیث موقعیت اضطراب واجد سازش یافتگی مطلوب تری هستند. نتایج پژوهش عبدالله زاده نیز که باعنوان بررسی رابطه صفات شخصیتی و رضایت زناشویی انجام گرفت، نشان داد که بین بعد روان آزرده خویی شخصیت در آزمون NEO-FFI و رضایت زناشویی رابطه منفی وجود دارد.
در مورد تبیین رابطه رضامندی زناشویی و ثبات هیجانی می توان گفت:شخصیت و صفات شخصیتی، در زیر ساخت روانی رابطه پایداری نقش دارند. بنابراین، پیش بینی کننده های مهمی برای موفقیت و یا نارساکنش وری رابطه خواهند بود.
در این میان، نقش ثبات یا بی ثباتی هیجانی به عنوان یکی از صفات شخصیتی در زندگی زناشویی مهم و تاثیرگذار می باشد. بی ثباتی هیجانی از زمینه های مختلفی بر رضامندی زناشویی اثر منفی می گذارد. یکی از این زمینه ها، که کارنی و برادبری (1995) آن را بیان کرده اند، تاثیر برچگونگی سازگاری زوج ها با تجارب استرس زا است. ایشان معتقدند که:صفات شخصیتی همچون ثبات هیجانی یا روان آزردگی، آسیب های پایداری به وجود می آورند که این آسیب ها، بر چگونگی سازگاری زوج ها باتجارب استرس زااثر گذاشته و درنتیجه، بر رضامندی زناشویی کلی تاثیر می گذارد. (9)
آرمانی دیدن ویژگی های همسر از مواردی است که می تواند موجب افزایش رضامندی زناشویی شود. ماری، هولز و گریفن نشان داده اند که مردان و زنانی در روابطشان خوشبخت ترند که ویژگی هابین فردی همسرشان را آرمانی ببینند. ازآنجا که افراد روان آزرده به صورت مزمن در معرض هیجان های منفی هستند، احتمال کمتری دارند که همسرانشان را به صورت ایده آل ببینند. این به نوبه خود، سطح پایین تر رضامندی را پیش بینی می کند. (10)
همچنین این پژوهش نشان داد که بین مؤلفه های مختلف رضامندی زناشویی، فقط 0/15/6 تغییرات متغیر ملاک یعنی ثبات هیجانی ناشی ازرضامندی زناشویی و به خصوص دو مؤلفه نقش زن و مرد و پایبندی های مذهبی است. تبیین احتمالی این یافته چنین مطرح می شود: ایفای نقش زن و شوهری مستلزم این مسئله است که فرد از خود و جنس خود و محدودیت های زندگی رضایت داشته و نگرش مثبتی به نقش خود به عنوان زن یا شوهر داشته باشد. این ویژگی یعنی رضایت از خود، در افراد با ثبات هیجانی به خوبی قابل مشاهده است. همچنین باتوجه به این مسئله، که سطح نگرانی و اضطراب در افراد مذهبی نسبت به دیگران پایین است، (11)این افراد نسبت به خود و آینده خوشبین ترند. اضطراب یکی از اصلی ترین ویژگی های افراد روان آزرده خوی است، پس افرادی که پایبندی های مذهبی دارند، به احتمال فراوان ازثبات هیجانی بیشتری برخوردار خواهند بود.
با توجه به یافته های پژوهش و اینکه عامل روان آزرده خویی تحت تاثیر مداخله های درمانی قابل تغییر است بنابراین می توان با مداخل های قبل از ازدواج یا حتی حین آن، این عامل را تغییر داده و به پایداری زندگی کمک کرد.
این پژوهش ماننده همه پژوهش های دیگر درحوزه علوم انسانی، با محدودیت هایی مواجه بوده است. جامعه ی آماری پژوهش حاضر، دانش پژوهان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس ره بودند که برخوردارازشاخصه های خاصی همچون مذهبی بودن و تحصیل دررشته های علوم انسانی هستند. از این رو، تعمیم نتایج آن به دانش پژوهان سایرمراکزآموزشی و پژوهشی باید با احتیاط انجام گیرد. همچنین پرسش نامه رضامندی زناشویی اسلامی با اینکه از اعتبار و روایی بالایی برخوردار است، اما به خاطر عدم هنجاریابی می تواند به عنوانی یکی از محدودیت های این پژوهش مطرح شود. بالاخره، این پژوهش فقط در مورد دانش پژوهان مرد انجام گرفته، لذا نتایج آن را نمی توان به زنان تعمیم داد. برای نتیجه گیری بهتر، می توان این پژوهش رادر مورد زن و شوهر با همدیگر اجرا کرد. همچنین اجرای این پژوهش درباره افرادی که در آستانه جدایی قرار دارند و افزایش حجم نمونه می تواند اطمینان بخشی بیشتری را درباره نتایج به دست دهد.

پی نوشت ها :

*کارشناس ارشد روانشناسی.
** عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس.
1. خدابخش احمدی و همکاران، همان.
2. Benneer, D. G and Hill, p. c, baker encyclopedia of peychology and counseling. Michigan: baker books, pp. 714.
3. ژاک کراز، بیماریهای روانی، همان.
4. جواد ملازاده، همان.
5. C. f: Bee, H, Life span development.
6. Bouchard , et al ,. "personality and Marital Adjustment: Utility of the Five - Factor Model of personality" , Journal of marriage and the family , v61, N3, p. 651-660
7. Ibdi.
8. Donnellan, M. et al. , "The Big Five and enduring marriages" , Journal of research in personalty, v38, p. 481-504.
9. Ibdi.
10. Bouchard , et al ,. "personality and Marital Adjustment: Utility of the Five - Factor Model of personality" , Journal of marriage and the family , v61, N3, p. 651-660.
11. باقر غباری بناب، «باورهای مذهبی و اثرات آنها در بهداشت روان»، اندیشه و رفتار، ش4، ص43-38.

منابع:
احتشام زاده، پروی، «بررسی مقایسه سطح ثبات هیجانی بین دانشجویان زن متاهل و مجرد»، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، 1376.
احمدی، خدابخش و همکاران، «بررسی وضعیت ازدواج و سازگاری زناشویی در بین کارکنان سپاه»، طب نظامی، ش7، 1384.
احمدی، خدابخش و همکاران، «بررسی رابطه بین تغییرات مذهبی و سازگاری زناشویی»، نشریه خانواده پژوهی، ش5، 1385.
الیس، آلبرت و رابرت هارپر، زندگی عاقلانه، ترجمه مهرداد فیروز بخت، تهران، رشد، 1380.
امانی، فرزانه و همکاران، «رابطه سبک اسناد با عوامل پنجگانه شخصیتی نئو در تعامل با جنس»، فصلنامه روانشناسی، ش40، 1385.
پروین، جان، شخصیت (نظریه و پژوهش)، ترجمه محمدجعفر جوادی و پروین کدیور، تهران، آییش، 1381.
ترکان، هاجر و همکاران، «بررسی اثربخش گروه درمانی به شیوه تحلیل تبادلی بر رضایت زناشویی»، خانواده پژوهی، ش8، 1385.
تیرگری، عبدالحکیم، «هوش هیجانی و سلامت روان»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال چهارم، ش14، 1383.
جان بزرگی، مسعود، «ایجاد پایداری هیجانی بر اساس تلفیق آموزش تنش زدایی تدریجی و مهارتهای آرام سازی سبک زندگی»، روانشناسان ایرانی، ش2، 1383.
جدیری، جعفر و مسعود جان بزرگی، «ساخت و اعتبار یابی مقیاس رضامندی زناشویی اسلامی»، روانشناسی و دین، ش8، 1388.
جلیلی، فریبا، «بررسی و مقایسه عوامل مؤثر در رضامندی زنان شاغل و خانه دار از زندگی زناشویی»، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 1375.
حرعاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، 1409ق.
حیدری، مجتبی، «بررسی رابطه جهت گیری مذهبی و رضایت از زندگی زناشویی»، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، قم، مؤسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1382.
دیویسون، جرالد و ماروین گلد فرید، رفتار درمانی بالینی، ترجمه احمد احمدی علون آبادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1371.
ساپینگتون، اندرو، بهداشت روانی، ترجمه حمیدرضا حسین شاهی برواتی، تهران، روان، 1379.
سلیمانیان، علی اکبر، «بررسی تاثیرات تفکرات غیرمنطقی بر نارضایتی زناشویی»، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه تربیت معلم، 1373.
شارف، ریچارد، نظریه های روان درمانی و مشاوره، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران، رسا، 1381.
شبانی حصار، حمید، «رابطه بین پایگاه اقتصادی - اجتماعی زوجین با میزان رضامندی زناشویی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی، 1379.
شعرباف، آقامحمدیان و همکاران، «بررسی عوامل مؤثر در تحکیم خانواده و رضایت مندی زناشویی»، چکیده مقالات همایش تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1382.
شولتز، دوان و سیدنی شولتز، نظریه های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران، ویرایش، 1385.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیرالمیزان، ترجمه موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین، 1377.
عبدالله زاده، حسن، «بررسی رابطه صفات شخصیتی و رضامندی زناشویی در زوجهای شهر دامغان»، پایان کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز، 1382.
غباری بناب، باقر، «باورهای مذهبی و اثرات آنها در بهداشت روان»، اندیشه و رفتار، سال اول، ش4، 1374.
کراز، ژاک، بیماریهای روانی، ترجمه محمود منصور و پریرخ دادستان، تهران، رشد، 1381.
کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365.
گروسی فرشی، میرتقی، رویکردهای نوین در ارزیابی شخصیت، تبریز، جامعه پژوه، 1380.
لانیون، ریچارد و لئونارد گوداشتاین، ارزیابی شخصیت، ترجمه سیامک نقش بندی، علی قربانی، حمیدرضا حسین شاهی برواتی و الهام ارجمند، تهران، نشر روان، 1382.
محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، بیروت، داراحیاء التراث العربیه، 1422ق.
ملازاده، جواد، «بررسی ویژگی های شخصیتی در رابطه با عوامل تنیدگی زای زناشویی در زوج های در حال طلاق و سازگار»، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، 1372.
Aluja. A. Barrio, D, V. and Garcia, F.L, personality, social values, and marital saticfa as predictors of clinical and health psychology, 2007.
Bee, H, Llfe span development, Longman, 1998.
Benneer,D,G and Hill, p.c , baker encyclopedia of peychology and counseling , Michigan: baker books, 1999.
Bradbery, N.T. et al , "Research on the nature and determinants of marital satisfaction: A decade in review", Journal of marriage and family, 2000.
Bouchard, et al ,. "personality and Marital Adjustment: Utility of the Five - Factor Model of personality" , Journal of marriage and the family, 1999.
Craig, R. J, Interpreting personality tests, Rows, Inc, 1999.
Ciarrochi, Joseph, et al, Emotional lintalligence in everyday life , New york , psychology press, 2001.
63. Donnellan, M. et al. , "The Big Five and enduring marriages" , Journal of research in personalty.
Weiten, W et al,. psychology Applied To Modern Life, Wadsworth cenge learning , 2009.
Janbozorgi, M et al,. providing emotional stability through relaxation training, Eastern Mediterranean Health Journal, 2009.
منبع: نشریه روان شناسی و دین شماره 11