هندریک در ذیل عنوان«مدل هایی برای توضیح عشق»، به دو عنوان«روان شناختی / اجتماعی» و «زیستی / طبیعی»اشاره می کند. رویکردهای طبیعت گرایانه دربدن، هیجان و میراث تکاملی ما ریشه دارد؛ به ویژه به عنوان تکامل مرتبط به مسائل جنسی. در رویکردهای اجتماعی روان شناختی، مفاهیمی مانند شناخت، انگیزه های اجتماعی، تعامل، ارتباط طبقه بندی های مختلف عشق وجود دارد.
هندریک، رویکردهای «زیستی /طبیعی»را شامل رویکرد «عشق شهوانی مشفقانه»(هاتفیلد)، «فرایندهای دلبستگی»(بالبی و . . . و هازان و شیور)و«نظریه ی تحول عشق»(دیدگاه طبقه بندی زیستی طبیعی)و رویکردهای «روان شناختی/اجتماعی»را شامل رویکرد الگویی، توسعه ی خود، مثلث عشق و سبک های عشق می داند.
اما آرون بدون هر گونه تفصیلی، نظریه های عشق را به سه دسته تقسیم می کند:یکی روان تحلیلگری براساس دیدگاهای پیروان فروید است؛ دیگری عبارت است ازبخشی از نظریه های یادگیری بر اساس دیدگاه های هرلد کلی و جان تیبوت؛ سوم متاثر ازمدل های گسترش خود که آرون و آرون طرح کرده اند.
تئوری ها را با رویکرد آرون پیش می بریم.

الف. نظریه های روان تحلیل گری

این نظریه پردازان به صورت سنتی بر انگیزه های ناهشیار تاکید می کنند. فرد برای تکرار روابط دوران کودکی با والدینش می خواهد با فردی که صفات ایده آلش را دارد (گمان یا فرافکنی می کند)ارتباط برقرار نماید. بعد از اینکه معشوق را واقعاً دید، منجر به یک رهایی احتمالی می شود.

ب. نظریه های یادگیری اجتماعی

نظریه های یادگیری اجتماعی در مورد عشق، نظریه ی وابستگی متقابل می باشد که کلی و تیبوت در سال 1978 پدید آوردند. دراین الگو جذابیت برای ارتباط با یک دوست یا در نهایت عشق به این دوست به عنوان موقعیتی توصیف می شود که در این موقعیت افراد یک رابطه را به عنوان پیامد مثبت دریافت می کنند. این عمل در ارتباط با انتظارات ارتباطی پایه ای است. درابعاد دیگر این مدل، عشق، به عنوان اشاره به موقعیتی درک می شود که در آن موقعیت یک دگرگونی که ازرفتار براساس پایه های علاقه به خود (فوری)نشئت گرفته و به رفتار بر اساس بنیان های توجه گسترده تبدیل می شود که این توجه گسترده شامل دوست و ارتباط نیز می شود. بنابراین، عشق، مستلزم آمادگی برای بیرونی سازی و حتی فداکاری برای فایده رساندن به دیگران می باشد.

ج. نظریه ی توسعه ی خود

الگوی توسعه ی خود را آرون ارائه کرده است. این الگو این گونه فرض می کند که مردم برای توسعه ی خود، انگیزه دارند. توسعه ی خود، شامل متغیرهایی مانند دیدگاه ها، توانایی ها و هویتی است که در اختیار«خود» قرار داده می شود. یکی از شیوه هایی که برای تحقیق این امرانجام می دهند، استفاده از«روابط نزدیک»است؛ زیرا در این روابط هر فرد، دیگران (یعنی، دیدگاه ها، توانایی ها و هویتشان)را تا حدی آن طور که هست، جزئی از این«خود» درک می کند. به ویژه در مورد عشق گفته می شود که عشق توصیف موقعیتی است که در آن، عاشق سطح بالایی از توسعه ی بالقوه را که در دسترس است و از ارتباط با فرد دیگری نشئت گرفته، ادراک می کند. اگراندازه ی توسعه یا توسعه ی بالقوه ادراک شده خیلی بالا باشد، تجربه ی عشق شدیدتر می شود. (مثل هنگامی که فرد وارد یک رابطه ی جدید می شود). (1)

روش تحقیق

با توجه به شرایط و اهداف تحقیق روش تحقیق انتخابی روش همبستگی انتخاب شد و برای محاسبه همبستگی از ضریب همبستگی اسپیرمن و برای تحلیل داده از برنامه رایانه ای SPSS استفاده شد.
جامعه ی آماری ما تمام دانشجویان دانشکده ی روان شناسی دانشگاه علامه طباطبایی و دانشجویان دانشکده ی علوم حدیث شهر ری هستند که ازمیان آنها افراد به صورت تصادفی انتخاب شدند و آزمون ها به اجرا درآمد. از این میان 140 آزمون به شیوه ی صحیح اجرا و به سرانجام رسید و متاسفانه به دلیل حساسیت گزینه های تست عشق بسیاری از آزمودنی ها از پاسخ به آن امتناع کردند.

ابزار پژوهش

برای اجرای این تحقیق از سه پرسشنامه استفاده شد. این پرسشنامه ها عبارت بودند از پرسشنامه ی شخصیتی NEO )60آیتمی)، پرسشنامه ی شخصیتی MMPI هفتاد و یک آیتمی، و پرسشنامه ی نگرش سنج سبک های عشق، LAS این سه پرسشنامه به این جهت انتخاب شد که اولاً بهترین ها درنوع خود هستند، یعنی برای ارزیابی عشق یکی از معتبرترین پرسشنامه ها پرسشنامه ی سبک های عشق هندریک است، و درمورد شخصیت و آسیب شناسی دو تست نخست از جایگاه ویژه ای برخوردارند. در ذیل، توضیحات مبسوطی برای هرکدام خواهد آمد.

پرسش نامه NEO

این پرسشنامه پنج عامل مهم شخصیتی را که هر عامل شش صفت در زیرمجموعه خود دارد ارزیابی و در مجموع سی صفت را بازشناسی می کند.
این پنج عامل بزرگ عبارت اند از:روان رنجوری، برون گرایی، گشودگی به تجربه، توافق ورزی و وجدان گرایی. (2)

آزمون NEO-FFI

کاستا و مک گری(1992)علاوه بر آزمون کامل، آزمون خلاصه شده ای نیز تدوین کردند که در راستای استفاده ی بیشتر و بهینه تر از تست شخصیت خودشان است. این کار برای آزمودنی هایی که وقت زیادی ندارند یا برای زمانی که اطلاعات کلی نیاز داریم مفید است. این تست را NEO-FFI نامیدند. این تست 60 آیتم دارد و پنج صفت اصلی را می سنجد. برای اجرای این تست باید افراد بالای هفده سال داشته باشد. دراین فرم برای هر عامل 12 آیتم طراحی شده است وهر آیتم بر حسب پاسخی که دریافت می کند از 0 تا 4 نمره گذاری شده است. ضریب پایانی 0/83، 0/75، 0/80، 0/79، 0/79 به ترتیب عوامل N,E,O, A, C به دست آمده است. (3)

پرسشنامه (MMPI (4))

آزمون MMPI را نخستین باردرسال 1943 استارک هاتاوی و چارنلی مک کینلی که در بیمارستان های دانشگاه مینوسوتا مشغول کار بودند، برای ارزیابی های تشخیصی طراحی کردند. این پرسش نامه دو نوع ویژگی را بررسی می کند:ویژگی های بالینی و اعتباری. مقیاس های بالینی اختلالات بالینی فرد را در کانون بررسی قرار می دهد، اما مقیاس های اعتباری، اعتبار پاسخ های آزمودنی را ارزیابی می کند.

مقیاس بالینی:

خود بیمارپنداری، افسردگی، هیستری، انحراف روانی اجتماعی، مردانگی -زنانگی، پارانویا، ضعف روانی، اسکیزوفرنیا، هیپو مانیا، درونگرایی اجتماعی. (5)
اجرای تست MMPI هم به صورت انفردای و هم به صورت گروهی ممکن است. این مطلب را به نقل از باچر آورده است. باچر یکی از پژوهشگران سرشناس MMPI است. که از دهه ی هفتاد تاکنون ده ها کتاب مقاله درنشریات معتبر نوشته است. اکثر کسانی که در مورد این آزمون تحقیق کرده اند، بسیاری از مطالب خود را به تحقیقات باچر نسبت داده و تحقیقات او را مرجع قرار داده اند. (6)

پرسشنامه LAS

پرسشنامه ی LAS را هندریک ساخته است، این پرسشنامه شش نوع سبک ارتباط عاشقانه را ارزیابی می کند. ازقوت های این پرسش نامه آن است که نگرش سنج است و حتی در مورد کسانی که هرگز رابطه عاشقانه نداشته اند نیز قابل اجرا است. هندریک این شش سبک را از جان لی وام گرفت وخود آنها هیچ تلاش نظری مستقلی برای دستیابی به این شش سازه انجام ندادند. و پرسش نامه ی خود را با تکیه بر کارهای لی طراحی نمودند.

اعتبار و روایی

تحقیقات زیادی در ارتباط و روایی این تست صورت گرفته است و استقبال روز افزون از آن سرتاسر دنیا نیز حاکی از این مطلب است. کنماسا (2004)درتحقیقی روایی تست لی را در ژاپن نشان داده است.
هندریک نیز در تحقیقی ارتباط بین LAS را با تست های دیگری که در رابطه با عشق هست مورد سنجش قرار داد و همسانی آنها را مورد تایید قرار داد. (7)

6-3- روش تجزیه و تحلیل

برای مقایسه این تست ها دو نوع مقایسه در نظر گرفته شده است:
1. بررسی همبستگی بین انواع سبک عشق و عوامل پنج گانه شخصیت NEO و 8 اختلال بالینی MMPI که از همبستگی پیرسون استفاده شد.
2. آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین نمره های انواع سبک عشق در زنان و مردان است. بااستفاده ازاین آزمون تفاوت میانگین های معنادار را استخراج می کنیم.

پی نوشت ها :

* دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
** استاد دانشگاه علامه طباطبایی.
1. Aron, A, Love, Ensyclopedia of psychology, p: 472.
2. Conscientionsess.
3. میرتقی گروسی فرشی، هنجاریابی شخصیتی NEO و بررسی تحلیل ویژگی ها و ساختار عاملی آن بین دانشجویان دانشگاه های ایران، ص76.
4. Multipasic personality Inventory Minnessota.
5. گراهام، 1385.
6. از خوش، کاربرد آزمون های روانی و تشخیص بالینی، ص123.
7. Hendrick, S& Hendrick, C. love , Handbook of positive psychology, p.472.

منبع: نشریه روان شناسی و دین شماره 11