چاقی که زمانی فقط مشکل ساکنان کشورهای صنعتی تلقی می‌شد، اکنون در قالب معضلی فراگیر در کل دنیا مطرح می‌باشد. امروزه در سراسر جهان بیش از 300میلیون نفر مبتلا به پرخوری و چاقی بیش از حد هستند.
طبق هشدار محققان اگر با چاقی مبارزه نشود، این عارضه که براساس اطلاعات سازمان بهداشت جهانی، علت اصلی بیش از 40درصد موارد مرگ و میر در سال است، به بیماری شماره یک جهان مبدل خواهد شد. اما برای کنترل چاقی باید از دوران کودکی اقدام کرد چرا که مطالعات نشان می‌دهد 30تا 80درصد کودکان دارای اضافه وزن و یا چاقی در بزرگسالی نیز اضافه وزن دارند. در واقع آنچه مسلم است کودکان مبتلا به چاقی در آینده به بزرگسالانی تبدیل می‌شوند که به اضافه وزن و چاقی مفرط دچارند.
برای بررسی مشکلات چاقی در کودکان از ابعاد گوناگون علمی و همچنین تغذیه صحیح در این دوران حساس زندگی با تنی چند از متخصصان به گفتگو نشسته‌ایم.
دکتر محمد محمدزاده، متخصص اطفال، علل بروز چاقی را چنین برمی‌شمرد عوامل متعدد ژنتیکی، محیطی، رژیم غذایی، عادات تغذیه‌ای، عوامل فرهنگی، سطح فعالیت و اختلالات متابولیسمی و غددی.
وی می‌گوید: شالوده سلامت انسان از دوران جنینی و کودکی شکل می‌گیرد که در زمان پیش از تولد ساختار تغذیه مادر در این عرصه حیاتی و تأثیرگذار است.
پس از تولد نیز شیر مادر کامل‌ترین ماده غذایی برای نوزاد محسوب می‌شود. پس از دو سالگی باید یک برنامه غذایی متعادل برای کودکان رعایت شود. چنین برنامه‌ای علاوه بر رفع گرسنگی، باید عناصر غذایی و مواد مغذی لازم برای تندرستی کامل را دارا باشد. استفاده از چهار گروه اصلی غذایی مهمترین راه برای اطمینان از تأمین نیازمندی‌های تغذیه‌ای کودک محسوب می‌شود.
دکتر محمدزاده در ادامه تصریح می‌کند: سوءتغذیه یکی از رایج‌ترین و مهمترین بیماری‌های کودکان در کشور به شمار می‌رود که البته تحقیقات نشان داده عامل این عارضه کمبود مواد غذایی نیست بلکه پایین بودن سطح آگاهی‌های عمومی در مورد الگوهای غذایی مناسب علت اصلی شیوع این بیماری در بین کودکان ایرانی محسوب می‌شود. روش تغذیه غلط، مصرف بی‌رویه تنقلات فاقد ارزش غذایی و تبلیغات گسترده آنها در رسانه‌ها به این معضل بیش از پیش دامن زده است. در واقع بسیاری از کودکان امروزی با وجود برخورداری از ظاهری سالم و حتی اضافه وزن، از فقر سلولی رنج می‌برند چرا که به جای مواد غذایی ضروری همچون پروتئین، صرفا" انواع چربی‌ها و مواد قندی به آنها خورانده می‌شود. این سوءتغذیه پیامدهای ناگوار خود را در مدت زمان کوتاهی در قالب کاهش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، افت یادگیری، اختلال در رشد سلول‌های مغزی و پایین آمدن ضریب هوشی نشان می‌دهد.
وی ضمن ابراز نگرانی از مصرف فزاینده تنقلات در کودکان هشدار می‌دهد: کودکان در سنین پیش از 5 سال با توجه به رشد سریع مغزی و جسمی باید از طریق غذاهای اصلی مواد مغذی مورد نیاز خود را تأمین کنند و پر کردن معده با تنقلات بی‌ارزش و انواع غذاهای آمادهء پرچرب پیامدهای ناگواری از جمله سوءتغذیه به دنبال دارد.
به گفتهء این متخصص اطفال، باید شیوه صحیح تغذیه به کودکان آموخته شود خصوصا" اینکه کودکان امروزی از بیماری‌هایی همچون فشار خون، اختلالات قلبی-عروقی و مزمن قند که زمانی تنها مختص بزرگسالان بود، رنج می‌برند. علاوه بر این نباید فراموش کرد که چاقی دوران کودکی زمینه‌ساز ابتلا به انواع بیماری‌ها به ویژه انواع سرطان در سنین بزرگسالی می‌باشد.
دکتر محمدزاده راه‌های کم کردن وزن را برای کودکان، بالا بردن میزان تحرک و کاهش حجم مصرف مواد قندی و چربی‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید رواج عادات غلطی همچون تماشای تلویزیون و استفاده زیاد از بازی‌های کامپیوتری از جمله علل اصلی افزایش بیماری چاقی در بین کودکان محسوب می‌شود. در این میان آمار شیوع چاقی در بین دختران بیشتر است زیرا کمتر تشویق به تحرک می‌شوند.
نکته قابل توجه دیگر در این میان تأثیر موقعیت اجتماعی و اقتصادی والدین بر عدم ابتلای کودکان به چاقی است که بنابر نتایج یک تحقیق هر چه پدر و مادر سطح سواد و تحصیل بالاتری داشته باشند، احتمال ابتلای فرزندان آنها به چاقی کمتر است.
دکتر«محمدحسین حداد»، متخصص تغذیه و دانشیار دانشکده کشاورزی مشهد گروه صنایع غذایی معتقد است در کنار اعطای سوبسید به اقلامی همچون گندم و روغن در کشور، باید غذاهای پرانرژی و حیاتی همچون گوشت و لبنیات نیز مشمول یارانه شوند تا خانواده‌ها مجبور نشوند برغم ارزش بالای غذایی، به خاطر هزینه‌های هنگفت، فرزندان خود را ازاین مواد ارزشمند محروم کنند.
وی توصیه می‌کندباید در رژیم غذایی کودکان عناصری همچون روی و آهن گنجانده شود. به عنوان مثال قطره روی خصوصا" به شکل آلی بهتر است از سن 10سالگی تا 15سالگی بعد از غذا به کودک‌خورانده شود. این عنصر 100آنزیم را در بدن فعال و به رشد قد، بهبود اشتها و آرامش اعصاب کودک کمک می‌کند.
متأسفانه درغذاهای کشور ما این مادهء مفید به طور طبیعی وجود ندارد. البته اخیرا" وزارت کشور با واردات کود روی برای غنی‌سازی گیاهان وارد عمل شده است.
دکتر حداد به نکته قابل توجهی نیز در مورد تغذیه نوزادان اشاره می‌کند مبنی بر آن که تا سن 4ماهگی باید به دلیل وجود نیترات بالا از خوراندن آب لوله‌کشی به کودک اجتناب شود زیرا نیترات در واکنش با هموگلوبین بدن منجر به بروز عارضه‌ای تحت عنوان «methemoglobine mia» یا سندروم«blue baby» در نوزادان می‌شود، عارضه خطرناکی که می‌تواند حتی در نهایت به مرگ بینجامد.
خانم رحمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشکده و انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور، سبک زندگی و شیوه کنونی زندگی ماشینی را علت اصلی شیوع چاقی در بین کودکان عنوان می‌کند و می‌گوید زمینه بروز اغلب بیماری‌های مزمن و امراض تحلیل‌برنده همچون استئوپروز از همان سال‌های نخست حیات فراهم می‌شود.
وی در ادامه ضمن تأکید بر تأثیر رفتار والدین بر تغذیه کودکان تصریح می‌کند هر چه صمیمیت بیشتری بر روابط میان والدین با فرزندان حکمفرما باشد، کودکان بیشتر تمایل دارند ارزش‌ها و هنجارهای والدین را درونی کنند و از آنجایی که در حال حاضر بالغ بر دوسوم بزرگسالان با پرخوری و اضافه وزن روبرو هستند، این عادات از سوی کودکان در قالب ارزش تلقی می‌شود.
البته مطالعات انجام شده نشان داده که دخترها بیشتر تابع این تأثیر هستند.
این کارشناس تغذیه شناخت علل و عوامل چاقی را نتیجه تحقیقات فراگیر محققان دنیا در این خصوص عنوان می‌کند و می‌گوید: مسئله تغذیه بحث اصلاح رفتار است. صرف اینکه گفته شود چه چیزهایی بخوریم و چه چیزهایی نخوریم، کافی نیست بلکه این آگاهی‌رسانی و آموزش باید به یک نگرش مثبت تبدیل شود و این نگرش نیز در حدی باشد که به تغییر رفتار بینجامد.
در واقع باید در مباحث روانشناختی رفتاری، نگرش و عملکرد افراد را به طور اصولی اصلاح کنیم. در این خصوص در ایران طی پروژه‌های مقطعی و در سطح پایان‌نامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی کار آغاز شده البته قرار است با استفاده از مدل‌های آموزشی مختلف در راستای بالا بردن آگاهی، ایجاد نگرش و اصلاح عملکرد اقدامات جدی به مورد اجرا گذاشته شود.
امروزه در سراسر جهان بیش از 300میلیون نفر مبتلا به پرخوری و چاقی بیش از حد هستند
بسیاری از کودکان با وجود برخورداری از ظاهری سالم و حتی اضافه وزن، از فقر سلولی رنج می‌برند
مصرف«روی» 100آنزیم را در بدن فعال و به رشد قد، بهبود اشتها و آرامش اعصاب کودک کمک می‌کند
زمینه بروز اغلب بیماری‌های مزمن و امراض تحلیل‌برنده همچون استئوپروز از همان سال‌های نخست حیات فراهم می‌شود .