اعتیاد و بارداری

درمان اعتیاد زنان حامله با سایر افراد تفاوت هایی دارد و از جمله این که در فرایند درمان باید منافع مادر و جنین را با هم در نظر داشت. حاملگی در زنان معتاد بسیار پر خطرتر از حاملگی در سایر زنان است و مراقبت ها در زمینه ی اعتیاد و زنان و زایمان باید به صورت هماهنگ انجام گیرد. آشنا نبودن به شیوه های صحیح درمان اعتیاد در زنان حامله می تواند به مادر یا جنین آسیب برساند و هر شیوه ای که در سایر افراد برای درمان اعتیاد بکار می رود و در زنان حامله قابل اجرا نیست. از سوی دیگر حاملگی فرصت بی نظیری برای تغییر رفتاری در زنان معتاد است.
مشکلات اصلی اعتیاد به هروئین در حاملگی اولاً ناشی از تأثیر مستقیم هروئین بر جنین بوده و ثانیاً ناشی از کاهش توانایی مادر در نگهداری از نوزادش می باشد.
اکثریت زنان معتادی که حامله هستند، خواهان هیچ گونه مراقبت های اولیه قبل از زایمان نیستند، لذا اینان آسیب پذیرتر از سایر زنان نسبت به عوارض زایمان و حاملگی بوده و بدون توجه به مصرف، زنان حامله ی سوء مصرف کننده ی مواد، احتمال بالاتری نسبت به بروز عوارض حاملگی دارند.

خطرات همراه با مصرف مواد در حاملگی

مصرف الکل با افزایش شیوع اند و کاردیت، هپاتیت، پتومونی و بیماری های واگیردار جنسی در خانم های حامله همراه است. مصرف کوکائین نیز با پره اکلامپسی، ادم ریوی، تشنج و آریتمی قلبی است همراه می باشد. مصرف کوکائین و الکل می تواند حاملگی را به سقط خود بخود و یا زایمان زودرس رسانده و یا باعث خونریزی و جنین مرده شود.
مصرف سیگار احتمالاً مهم ترین عامل کاهش وزن نوزاد است. سیگار گاهی اثرات تقویت کننده بر روی الکل و سایر مواد داشته و مشکلات جنین و کاهش رشد جنین به علت الکل و سایر مواد را افزایش می دهد. در مطالعات نشان داده شده است که ارتباط مابین مصرف مواد و عوارض حاملگی از جمله پره آکلامپسی، تولد نوزاد مرده، جدا شدن زود رس جفت، زایمان زودرس و سقط وجود دارد. علاوه بر سندروم محرومیت نوزاد و وزن پایین سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در لحظه تولد نیز در مواردی در نوزادان مادران حامله معتاد مشاهده شده است.
زنان وابسته به مواد مخدر که در حال درمان نگهدارنده با متادون قرار دارند بعد از حامله شدن می توانند بر روی دوز متادون قبل از حاملگی شان بمانند. ولی باید این موضوع را مد نظر قرار داد که حاملگی، متابولیسم کبدی متادون را افزایش می دهد لذا باید بویژه در سه ماه آخر حاملگی دوز متادون توسط تیم درمانی تغییر یابد.
با توجه به اینکه متادون نیمه عمر طولانی دارد. متادون می تواند هدایت عصبی را بلوکه کند. بنابراین مرگ ناگهانی اکثراً به علت تجمع متادون در طی چند دوز و به دنبال آن عوارضی همچون کولایس کاردیو و اسکول یا آریتمی های قلبی ایجاد می شود.

زایمان

حتماً باید تاریخچه ای از مصرف اخیر مواد (در حین پذیرش)از بیمار به عمل آید. تجویز متادون به همراه ضد دردهای مخدر اضافی (در صورتی که لازم باشد) ادامه یابد. از آنجایی که شاید دوزهای بالایی از مواد مخدر لازم باشد، لذا در این وضعیت ضد دردهای اپیدورال مزیت هایی دارند. در زایمان نباید به بچه نالوکسان تزریق شود، زیرا ممکن است واکنش محرومیت شدیدی ایجاد کند. ادامه ی درمان های حمایتی از جمله درمان نگهدارنده متادون شاید به تغییر مادر بیمار به مادری سالم با زندگی با ثبات و قابل قبول منجر گردد. بعد از زایمان، نوزاد بهتر است از شیر مادر تغذیه نماید.
منبع: نشریه پیام پزشک، شماره 60.

سقط جنین ارادی یکی از پیامدهای روابط جنسی بدون برنامه ریزی است که معمولاً زنان اولین قربانیان آن هستند. ارقام مرگ زنان در اثر سقط های غیر بهداشتی بسیار بالاست. شیوع سقط جنین های ارادی میان زنان ایران حاکی از آن است که می توان به این پدیده به عنوان مسأله ای اجتماعی نگریست که علی رغم منع قانونی و عرفی، زنان در برابر حاملگی های ناخواسته و بدون برنامه ریزی بدان مبادرت می ورزند و پیامدهای آن نیز شامل حال زنان می شود.
سقط خودبخودی فرآیندی طبیعی است که در بارداری ناموفق پیش می آید. اما سقط القا شده ممکن است به علت استفاده از دارو و یا دیگر مواد یا عمل جراحی که باقی مانده محتویات رحمی را پاک سازی می کند اتفاق افتد. برای دو سوم از زنان جهان سقط جنین قانونی میسر است. با این حال برخی کشورها همچنان از قوانین محدود کننده سقط استفاده می کنند. سقط های انتخابی شامل سقط هایی هستند که بنا بر درخواست و تقاضای زن بدون وجود داشتن مشکل عمده ای در مادر و جنین صورت می گیرد. در واقع سقط هایی که به ظاهر ساده، اما دارای عوارض جسمی و روانی گسترده ای هستند و کم نیستند خانواده هایی که به نوعی در آن درگیر هستند عموماً دو گروه از زنان اقدام به سقط های انتخابی (غیر قانونی ) می کنند یک دسته زنانی که حاملگی شان خارج از عرف جامعه است و دسته ی دوم زنانی که ازدواج رسمی کرده اند اما از نظر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی هنوز شرایط بچه دار شدن را ندارند و یا اینکه به دلیل شکست برنامه های تنظیم خانواده مجدداً دچار فرزند شده اند در حالی که به تعداد کافی بچه دارند. سقط های الکتیو سقط هایی است که قانونی نبوده در نتیجه، افراد از راههایی به جز از راه های معمول و مجاز جامعه به این امر مبادرت می ورزند، سقط هایی که جزء اقدامات حادثه انگیز محسوب شده و عوارض جسمی مختلفی را برای زن به دنبال داشته و حتی ممکن است منجر به مرگ مادر شوند. هنگامی که زنان از طریق غیر قانونی درصدد ختم حاملگی بر می آیند ناگزیر به افراد سودجویی مراجعه می کنند که با گرفتن هزینه ای سقط عمدی را در مکان های غیر بهداشتی انجام می دهند، مکان هایی که عمدتاً مطب های غیر بهداشتی، زیر زمین و یا بیمارستان های بدون امکانات کافی است که نهایتاً این عمل می تواند عوارض جسمی متعددی را برای مادر به دنبال داشته باشد، سقط های انتخابی ممکن است در برخی از زنان عارضه ای به دنبال نداشته باشد اما در عده ای به جا بگذارد، عوارضی چون، عفونت، سوراخ شدن رحم، سوراخ شدن روده، آمبولی، کورتاژهای ناقص و به دنبال آن خونریزی های شدید و یا حتی احتباس جفتی و ... که البته از بارزترین عارضه ی این عمل، عفونت است چرا که عموماً در مکان و شرایط غیر بهداشتی انجام می شود. انجام سقط، استرس شدید و مداومی در خانواده ها بویژه در زنان ایجاد می کند؛ استرسی که یکی از دلایل شدت آن انجام این عمل در مکان هایی چون زیر زمین، بیمارستان های بدون امکانات و مکان های مخروبه است. این عمل می تواند با خونریزی و مرگ و میر همراه باشد و طبق نظر روانشناسان استرس حادی را تولید می کند که به مدت حداقل یک ماه دوام دارد و چنانچه شخص زمینه ی استرس داشته باشد این قضیه به کابوس مادام العمر وحشتناکی تبدیل می شود، حالتی که شخص احساس می کند تا مرز مرگ رفته و سپس برگشته است، که در نهایت می تواند زندگی طبیعی وی را تحت تأثیر قرار دهد، علاوه بر این با عوارضی چون احساس گناه و افسردگی مواجه می گردد، افسردگی حداقل شش ماه فرد را درگیر می کند و همراه با دیگر عوارض، این ضایعه نهایتاً سبب تغییر روابط فرد با سایر افراد خانواده و جامعه می گردد، گفته می شود چنانچه شوهری خواهان سقط جنین باشد و زن آمادگی این مسأله را نداشته باشد صدمات روحی حاصل از این قضیه بیشتر از زمانی است که زن خود رضایت به این امر داشته باشد.
فهرستی از عوارض مهم فیزیکی مرتبط با سقط جنین:
ـ مرگ: از جمله دلایلی که به مرگ های مرتبط با سقط جنین منجر می شود عبارتست از: خونریزی، عفونت، آمبولی، بیهوش و حاملگی های نابجای تشخیص داده نشده.
ـ سرطان دهانه رحم: زنانی که یک بار سقط انجام داده اند در مقایسه با زنانی که سقط انجام نداده اند بیشتر (2/3 برابر ) در معرض خطر نسبی سرطان های دهانه رحم (تخریب درمان نشده ی دهانه ی رحم ) قرار دارند و زنانی که دو بار یا بیشتر سقط انجام داده اند با خطر نسبی معادل 4/92 برابر روبه رویند.
ـ سوراخ شدن رحم: 2 تا 3 درصد زنانی که سقط جنین می کنند در معرض خطر سوراخ شدن رحم قرار دارند. بسیاری از این جراحات تشخیص داده نشده و درمان نشده باقی می مانند مگر این که معاینه ی لاپاراسکوپی توصیه و انجام شود، چنین معایناتی به ویژه هنگامی که سقط در مرکز غیر حرفه ای انجام می شود سودمند خواهد بود. خطر سوراخ شدگی رحم برای زنانی که قبلاً زایمان کرده اند یا هنگام سقط بیهوشی عمومی داشته اند افزایش می یابد. تخریب رحم ممکن است به عوارضی در بارداری های بعدی منجر شده و حتی به شکل مشکلاتی که محتاج هیسترکتومی اند ظاهر شود که خود بالطبع منجر به تعدادی از عوارض و صدمات دیگر می شود.
ـ پارگی های دهانه رحم: پارگی های مشخص دهانه رحم که نیازمند بخیه زدن هستند. در حداقل 1 درصد سقط های سه ماهه اول رخ می دهد. پارگی های کوچک تر یا جراحات میکرو که درمان نمی شوند نیز در دراز مدت به تخریب سیستم باروری منجر می شوند. تخریب پایدار دهانه رحم متعاقب سقط ممکن است به شل شدگی دهانه رحم، زایمان زودرس و عوارض زایمان منجر شود،
ـ جفت سر راهی: سقط جنین خطر جفت سر راهی در بارداری های بعدی را 7 تا 15 برابر بیشتر می کند(که خود تهدید کننده ی زندگی مادر و بارداری خواسته است).
ـ تشکیل غیر طبیعی جفت به علت تخریب رحمی، خطر بدشکلی های جنینی، مرگ قبل از زایمان و خونریزی بیش از حد طی زایمان را افزایش می دهد.
ـ نوزادان معلول در بارداری های بعدی:سقط جنین با تخریب رحمی و دهانه ی رحم همراه است که خطر زایمان زودرس، عوارض زایمان و تشکیل غیر طبیعی جفت در بارداری های بعدی را افزایش دهد. این عوارض از جمله علل منجر به معلولیت در بین نوزادان است.
ـ حاملگی نابجا: سقط به طور ویژه احتمال حاملگی های نابجا را افزایش می دهد. حاملگی های نابجا، خود تهدید کننده ی زندگی بوده و ممکن است منجر به کاهش باروری گردد.
ـ بیماری التهابی لگن( PID بالقوه بیماری تهدید کننده ی زندگی بوده و ممکن است به افزایش خطر حاملگی نابجا و کاهش باروری منجر گردد. 23 درصد از زنانی که در زمان سقط، عفونت کلامیدیا دارند طی 4 هفته دچار PID می شوند. مطالعات نشان داده است که 20 ـ 27 درصد متقاضیان سقط جنین دارای عفونت کلامیدیا هستند. تقریباً 5 درصد بیمارانی که عفونت کلامیدیایی نداشته اند. طی 4 هفته پس از سقط سه ماهه ی اول دچار PID می شوند.
ـ اندومتریوز: زنان نوجوان 2/5 برابر زنان 20 ـ 29 ساله مستعد دچار شدن به اندومتریوز متعاقب سقط هستند.
ـ عوارض آنی: تقریباً 10 درصد از زنانی که سقط ارادی انجام می دهند از عوارض آنی رنج می برند که تقریباً 1/5 درصد آنها تهدید کننده ی زندگی است. از شایعترین عوارض بیهوشی شامل توهم، هموراژی، جراحت دهانه ی رحم و شوک اندوتوکسیک است. شایع ترین عوارض جزئی عبارتند از : عفونت، خونریزی و تب، سوختگی درجه 2، درد مزمن شکمی، استفراغ و اختلالات معدی روده ای و حساسیت RH
ـ افزایش خطر برای نوجوانان: نوجوانان که حدود 30 درصد تمام سقط ها مربوط به آنان است، نیز در معرض خطر بسیار بالایی از عوارض مرتبط با سقط می باشند که هم در مورد عوارض آنی و هم در مورد تخریب دراز مدت باروری صدق می کند.
ـ خطر فزاینده ی مشارکت در عوامل خطر سلامتی: سقط به طور ویژه با رفتارهای پرخطر (سیگار کشیدن، استعمال مواد مخدر و ... ) و اختلالات تغذیه ای ارتباط دارد که همگی مسبب افزایش عامل های مخاطره برانگیز سلامت اند.
بنابراین آموزش مردم در زمینه بهداشت باروری و خطرات ناشی از سقط غیر ایمن، ارایه ی خدمات و مشاوره ی تنظیم به خانواده ها، کسب اطمینان از دسترسی خانواده ها و حساس کردن آنها به خدمات تنظیم خانواده آموزش کارکنان دلسوز، کسب اطمینان از کیفیت مناسب خدمات برای درمان و برخورد با عوارض ناشی از سقط در نظام ارایه ی خدمات بهداشتی ـ درمانی، برقراری، نظام ارجاع برای دریافت خدمات جامع بهداشت باروری برای تمام زنانی که حداقل یکبار سابقه ی سقط جنین داشته اند و بالاخره بازنگری و اصلاح قوانین و سیاستها برای حمایت از بهداشت باروری و بهبود دسترسی زنان به خدمات تنظیم خانواده و سایر خدمات حمایتی مرتبط با بهداشت و سقط جنین از راهکارهای کاهش سقط جنین در دنیا خواهد بود
منبع: نشریه پیام پزشک، شماره 60.

پسر یا دختر، کدام بهتر است؟

بارها و بارها شنیده اید که برخی از شوهران وقتی در بیمارستان می شنوند که همسرشان دختر به دنیا آورده، نسبت به همسر خود بی توجهی و بدرفتاری می کنند. اکنون که پیشرفت علم پزشکی می تواند جنسیت دختر و پسر را چند ماه زودتر از زمان زایمان مشخص کند، برخی از زنان باردار از ترس بد اخلاقی شوهرانشان ترجیح می دهند تا موقع زایمان از جنسیت فرزند خود مطلع نشوند و به این ترتیب برای چند ماه بد اخلاقی های همسر خود را به تأخیر می اندازند. در میان خانواده هایی که نسبتاً مدرن و امروزی هستند و یا حداقل ادای امروزی ها را در می آورند و می گویند برای ما دختر و پسر فرقی ندارد، به محض اینکه نتیجه ی سونوگرافی از وجد فرزند پسر خبر می دهد، گل از گلشان شکفته می شود و در دل خود احساس شعف می کنند. اگرچه به زبان می آورند که دختر یا پسر فرقی نمی کند! بچه باید سالم و صالح باشد و اگر در مقابل بشنوند که فرزندشان دختر است، سعی می کنند ناراحتی خود را بروز ندهند و به این جمله بسنده می کنند دختر چه عیبی دارد!
از شخص وکیلی که خانمش برای بار دوم باردار شده و فرزند اول وی نیز پسر بود، پرسیدند که؛«دوست داری فرزند دومت دختر باشد یا پسر؟» در جواب گفت:«باز هم دوست دارم که پسر باشد آن هم به خاطر اینکه پسر در شرایط جامعه ی امروز بهتر می تواند به حقش برسد.» هر چند که فرزند دوم نیز دختر از آب در آمد و علاقه ی پدر به او کمتر از فرزند اول نبود.
گاهی اوقات نیز وقتی از سرپرست برخی از خانواده ها سؤال می شود چند فرزند داری؟ در پاسخ فقط فرزندان پسر خویش را می شمارند. برای همین وقتی می خواهید پاسخ صحیح دریافت کنید، بایستی بپرسید چند فرزند پسر و چند فرزند دختر دارید؟
تا همین سی، چهل سال پیش زندگی مادر بزرگ ها و مادرانمان همین گونه بود. آن موقع همه آرزو داشتند فرزندشان پسر شود و اگر کسی دختردار می شد، همه برایش دلسوزی می کردند و انگار که مصیبتی بر او وارد شده باشد، تسلیت می گفتن. خیلی ها حتی اسم زن و دخترشان را صدا نمی کردند و به آنها ضعیفه یا منزل می گفتند و اجازه نمی دادند آنها به تنهایی از خانه خارج شوند، اما اگر پدری در آن زمان دخترش را دوست می داشت و با او به این طرف و آن طرف می رفت، همه او را شماتت می کردند.
نقل است که شخصی نزد اما صادق(علیه السلام) رفت و گفت: «همسر من باردار است، دعا کنید پسر باشد.»
امام فرمودند: «من دعا می کنم اما تو در مقابل، به سؤال من جواب بده. اگر خدا از تو می پرسید که دوست داری جنسیت فرزندت را خدا تعیین کند یا تو، چه جوابی می دادی؟» جواب داد:«خدا.» حضرت فرمودند: «پس خداوند انتخاب خود را کرده.» به خاطر داشته باشید دعا کردن غیر از تعیین تکلیف برای خداست.
تفاوت قائل شدن میان پسر و دختر از عصر جاهلیت به یادگار مانده است؛ همان عصری که مردمش در اصل انسان بودن زن، تردید داشتند از دختردار شدن احساس شرمندگی و حقارت کرده و دختران بی گناه را زنده به گور می کردند.
اما اسلام با این افکار غلط مبارزه کرد و زن و مرد را یکسان قرار داد. روایت از پیغمبر اسلام است که فرمودند: «بهترین فرزندان شما دختر هستند.» و همچنین فرمودند: «هر کس سه دختر یا سه خواهر داشته را اداره کند، بهشت برایش واجب است.» کارشناسان امور تربیتی، دلایل متفاوتی را در فرق گذاشتن میان پسر و دختر در گذشته ذکر می کنند. به بیان آنان، در جوامع سنتی مثل روستاها و شهرهای کوچک، حوزه ی فعالیت پسران گسترده تر است و پسران در کنار پدر به شغل کشاورزی، کارگری، تجارت و... اشتغال داشته و به اصطلاح عصای دست پدر بوده اند، این امر باعث شده پدر، پسر را حامی خود براند و او را بر دختر مقدم بدارد.
آنان در بیان دلیل دیگر می گویند: عدم خودباوری دختران و زنان نیز این ذهنیت را در جامعه ایجاد کرده که مردها قابلیت بیشتری دارند. جامعه ی بانوان با خودباوری و اعتماد به نفس و حضور در صحنه های مختلف، می توانند توانایی های خود را نشان دهند.
از نظر این کارشناسان، دختر و پسر با هم فرقی ندارند. هر دو فرزند و یادگار پدر و مادر هستند. هر دو انسان و قابل ترقی و تکامل هستند. دختر نیز اگر با تعلیم و تربیت صحیح پرورش یابد، فرد برجسته ای خواهد شد که می تواند نسبت به اجتماع خدمات ارزنده ای انجام دهد و پدر و مادرش را سر افراز کند. آنان که میان دختر و پسر تفاوتی قائل نمی شوند، معتقدند: دختر نسبت به پدر و مادر دلسوزتر است. وقتی پسر بزرگ شد و استقلال پیدا کرد، غالباً به پدر و مادر چندان توجهی ندارد و اگر موجب آزارشان نشود، نفعی هم به حالشان نخواهد داشت. لیکن دختر در همه حال نسبت به آنان مهربان و دلسوز خواهد بود؛ مخصوصاً اگر پدر و مادر بین دختر و پسر فرق نگذارند و حقوق دختران را پایمال نسازند، همیشه محبوب و محترم خواهند بود.
یکی از طرفداران فرزند دختر می گوید: از نظر اقتصادی، دختر کم خرج تر از پسر است، زیرا غالباً مدت توقفش در خانه ی پدر کمتر است، مدت کمی در خانه می ماند و وقتی ازدواج کرد، دیگر کاری با پدر و مادر ندارد؛ لیکن پسر مدت های مدید بلکه تا آخر عمر سربار پدر و مادر است. آنها ناچارند مخارج تحصیلش را بپردازند، شغل مناسبی برایش پیدا کنند، مخارج دو سال خدمتش را بدهند، آنگاه برایش عروسی بگیرند، خانه، اسباب منزل، خرج عروسی و مهریه ی زن را تهیه کنند، پس از آن هم هر وقت محتاج شد، باز هم سربار آنها خواهد شد.
به اعتقاد یک پدر، زن و مرد هر دو در مورد دختر دار شدن شریکند. ممکن است زن به شوهرش اعتراض کند که چرا دختر آوردی؟ ولی واقعیت مطلب این است که هیچ کدام تقصیر ندارند. یک مرد خردمند و عاقل وقتی می شنود که دختردار شده، نه تنها اندوهگین نمی شود؛ بلکه باید اظهار شادمانی کند، باید نسبت به همسرش نوازش و دلجویی بیشتری به عمل آورد و حتی در صورت امکان، هدیه ای نیز تقدیمش کند، تولد نوزاد را جشن بگیرد و اگر همسرش از دختردار شدن ناراحت است، دلداریش بدهد و بلا برهان و منطق به او بفهماند که دختر و پسر فرقی ندارد.
مردی نزد رسول(ص) بود که اطلاع یافت خدا دختری به او داده است. از این خبر رنگش تغییر کرد. پیغمبر فرمودند:«چرا رنگت متغیر شد؟» مرد در جواب گفت: «هنگامی که خارج می شدم، همسرم در حال وضع حمل بود، اکنون خبر رسید دختری به دنیا آورده.» رسول اکرم فرمودند: «زمین جایش می دهد و آسمان سایه بر سرش می افکند و خدا روزیش می دهد و گل خوشبویی است که از آن استفاده می کنی.»
منبع: 7روز زندگی شماره -82